Sinemadan Çıkmış İnsan..

Tarantino; sinemasının samimiyetine her zaman gönülden inandığım bir yönetmen. Son zamanlar da popülaritesi artsa da biraz fazla piyasa adamı gibi görünsede o aslında gençliğinde idealini kurduğu sinemayı yapıyor. Sinema tarihinin önde gelen usta yönetmenlerin filmografilerine şöyle bir göz attığımız da mutlaka çekmekten pişmanlık duyacağı bir kaç gönülsüz film görürüz. Ama Tarantino'nun şu ana kadar çektiği filmlere bakarsak; Hepsinin kendi inandığı hikayeler ve sahiplendiği filmler olduğunu göreceğiz. Ayrıca filmler ve kendi filmleri hakkında konuşmayı da çok seven biri. Kısaca demeye çalıştığım bana göre Tarantino'nun şu ana kadar inişe geçmeyen bir sinema kariyeri var. Her işte olduğu gibi sinemada da istikrar çok zor iştir. Çektikleri ilk film olan Blood Simple 'dan bu yana her filmiyle başyapıt seviyelerinde dolaşan "Coen Brothers" lar bile The Man Who Wasn't There 'den beri sağlam bir iş çıkaramadılar. Belkide yaracılık sorunu yaşıyorlar. Intolerable Cruelty ve The Ladykillers gibi filmler çekerek bir nevi kendilerini rahatlatmaya çalıştılar. İkisi de fena filmler değildi. Ama kuşkusuz geçmişte yaptıkları büyük işlere de ufaktan gölge düşürdüler. Tarantino 'nun en çok takdir ettiğim yönü bu belirttiğim durum aslında. Elbette oda belli dönemlerde yaratıcılık krizine girmiştir. Bu gayet doğal bir durum. Bu her yazar ve sinemacı için olabilecek bir durum. Ama o bu durumu, inanmadığı projelerle uğraşarak aşmak yerine hiç film çekmeden; bekleyerek geçirmeyi tercih etti. Böyle olunca da aralarında uzun zamanlar olsa da çekilen her Tarantino filmine Tarantino filmi olmuş diyebildik. Bu adamın sineması biraz kişisel zevk sineması aslında. O her çektiği filmde geçmişte hayran olduğu filmlere ve kültürlere birer saygı duruşunda bulunuyor. Söylediği şu söz onun sinemasını özetliyor aslında. "eğer birgün film izlemekten bıkarsam o zaman film çekmem için bir sebep kalmaz."

Neyse bu uzun sayılacak girizgahtan sonra filmi değerlendirmeye başlasam iyi olacak. Herhangi bir Tarantino filmini değerlendirirken onun sinemasına ufaktan değinmeden olmuyor. Death Proof, yönetmenin Robert Rodriguez ile gerçekleştirdiği 2 film ve 3 traireldan oluşan Grindhouse projesinin bir halkası. Death Proof, Cannes'da tek film olarak yarışmaya katıldı. Ülkemizde de yine aynı şekilde vizyona girdi. Bu haliyle film 127 dakika olarak vizyonda. Bu bir yandan iyi bir şey olsa da Grindhouse keyfini yaşamak da ayrıca hoş bir şey olabilirdi. Umarız DVD'si çıkar.

Film de Kurt Russel'ın canlandırdığı dublör Mike'ın gözüne kestirdiği kızlara yaptığı manyaklıklar anlatıyor. Death Proof (ölüm geçirmez) adını verdiği özel modifiyeli aracıyla bir Azrail edasıyla ortalıkta dolaşıyor. İki bölümden oluşan film de ilk bölümde dublör Mike'ı daha ağırlıkta görüyoruz. Gözüne kestirdiği kızlarla barda muhabbet kurmayı başarır üstelik birine kucak dansı da yaptırır. Sonra kaçınılmaz son gelir. Kızların kendi araların da konuştuğu sahnelerde filmde oldukça fazla. Rezervuar Köpekleri'nin kadınlaştırılmış hali bir nevi. Ayrıca ilk bölüm görüntü itibariyle 70'lerin atmosferini oldukça iyi yansıtıyor. Bir anlamda çizgi romansı bir havası da var. Sahneler arası kasten yapılmış ani kesmelerlede B film ruhuna sadık kalınmış. Durgun ve ağır geçen uzun konuşmaların ardından oldukça şok bir biçimde sonlanıyor ilk bölüm. İkinci bölüm ilk bölüme nazaran biraz farklı. Görüntü açısından ilk bölümün aksine günümüzde geçiyor havası uyandırıyor film. Birazcık daha gerçeğe yakın bir havası var. İlk bölümdeki çizgi romansı hava yok yani. Ayrıca yine ikinci bölümde dublör Mike'ı daha geri planda görüyoruz. İkinci bölümün daha haraketli olduğunu itiraf etmeliyim. Sonlara doğru dakikalarca süren araba sahneleri baya bir eğlendiriyor. Bitişi de ilk bölüm kadar harika oluyor tabi. Tarantino'nun oldukça feminem bir tavır takındığı bir film olmuş. Kızlarında geyik muhabbetinde erkelerden geri kalmadığını bize gösteriyor aslında.

Death Proof, genel olarak bakıldığında yönetmenin diğer filmlerinin aksine daha az ciddiye alıncak bir film. Ama yine yönetmenin en tarantinesk filmi diyebiliriz. Bana kalırsa onun çekmekten en çok hoşlandığı filmi de olmuştur. Fatih Özgüven'de olayı özetlemiş biraz. "Ömrünün sonuna kadar arabalarla, filmlerle, şarkılarla, film içi şakalarla, filmde ismen ya da cismen görünmekle eğleneceği anlaşılan yönetmenin eğlenceli ama biraz 'mükerrer' son filmi..." Şahsım adına da bu filmi henüz izlemeyenlere şöyle bir vaatte bulunacağım. En kötü ihtimal her Tarantino filminde olduğu gibi "bu adam bunca saçmalığı nasıl bu şekilde bir araya getiriyor" dercesine büyük bir şaşkınlıkla salondan çıkıcaksınız.


Pam: Are you sure it's safe?
Stuntman Mike: It's not safe, it's death proof.

Türk Sinema tarihinin en iyilerinden biri olarak kabul gören, 1996 yapımı Yavuz Turgul filmi..

Jeremiah S. Chechik’in yönettiği 1993 yapımı romantik komedi. Johnny Depp ve Mary Stuart Masterson farklı iki karakteri canlandırıyorlar filmde. Sam (Johnny Depp) Charlie Chaplin gibi giyinip sürekli onun taklidini yapan bir adam olduğu için farklı, Joon (Mary Stuart Masterson) akıl hastası olduğu ve sadece resim yapıp kitap okuduğu için çevresindeki herkesten farklı. Bu iki kişinin birbirini bulması ve aşık olması kaçınılmaz oluyor böyle bir durumda.

Kısaca konusu şöyle; araba tamircisi Benny ve akıl hastası kız kardeşi Joon birlikte yaşamaktadırlar. Joon evdeki hizmetçileri sürekli kaçırdığı için Benny zor günler geçirmektedir. Bir gün Joon pokerde tuhaf bir iddiaya girip kaybeder ve Sam’i yanlarına almak zorunda kalırlar. O andan itibaren hayatları daha renkli ve eğlenceli olur.

Johnny Depp çok genç bu filmde, hatta oyunculuğunda biraz toyluk bile göze çarpıyor, ancak o kadar başarılı bir Chaplin olmuş ki şaşırmamak mümkün değil, ütüyle tost, raketle patates püresi yapıyor, parkta inanılmaz bir gösteri sergiliyor. Filmin en eğlenceli anlarını onun oyunculuğu oluşturuyor. "What's Eating Gilbert Grape"deki hallerini hatırlattı bana hep film boyunca o filmde çok daha hüzünlü bir karakteri canlandırıyordu Depp. Ancak iki filmin de aynı yıl yapılmış olması, orda Juliette Lewis ile oluşturdukları başarılı ikilinin benzerinin bu filmde de olması, iki filmin birbirini hatırlatmasına neden oluyor ve tabi ki çok sevdiğim bir film olması nedeniyle de...

Sessiz film dönemine küçük küçük göndermeleri olan eğlenceli ve farklı bir romantik komedi bu. Özellikle Johnny Depp düşkünü olan ve ne yaparsa yapsın izlerim diyen benim gibiler için mutlaka izlenmesi gereken bir film.
Filmden;
Parkta sergilediği başarılı Chaplin gösterisinden sonra Joon, Sam’e soruyor;

- Bunun için okula gittin mi?
- Hayır bu yüzden okuldan atıldım.

“Para her yarayı kapatır” diyor Taner Birsel, Selim^in diliyle Kaç Para Kaç^ta. Aslında para birçok yaranın babasıdır, bunu da en iyi Selim biliyor, Taner anlatıyor.

Reha Erdem^in “A Ay” sonrası çektiği ikinci uzun metraj olan film, atmosferi ve hikâyesiyle Türk Sinemasının başyapıtlarından birisidir. Sevdiğimiz bölgelerde gezen filmlere kanımız daha çabuk ısınıyor, bu film de Tünel esnaflarından birisi olan Selim ve onun yüzündeki çizgileri anlatıyor.

Yerden ya da gökten inmiş olsun, kucağımıza bir anda bırakılan paraya sahip olamayız, o paranın esiri oluruz ancak. Aidiyet^in yönü para konusunda farklı olur, yutarız midemize oturur. Paranın yeri bile yoktur, hep bir eli vardır el üstünde durur, yerle teması beş dakikayı geçmez, hemen el üstüne konulur. Aklımızın bir köşesinde durur, yeri geldiğinde kendisini belli eder, tüm değerlerimizin önüne geçip yüzümüze gülümser. Zamanı yoktur ama zamansızlığa da tahammül edemez. Para, sinsi bir dindir, kimi inanır, kimi inkâr eder, kimi kullandığını düşünür ama müridi olur, sürünür.

Gömlek satarak hayatını kazanan Beyoğlu Tünel esnafı Selim, hayatını “bay doğru” tadında yaşayan, iyi bir aile babası ve saygı duyulan bir esnaftır. Bir akşam bindiği takside 450.000 dolar ile yüz yüze gelir, buradaki birkaç saniye para ve hayat ile olan son temiz temasıdır. Sonrası Selim^in yüzüne inen çizgilerin karakterine açtığı derin yaralardır. Yavaş yavaş değişen hayatlarının yanında çok daha hızlı eriyen tükenen bir adam, saniye saniye gerilen bir atmosfer.

Maalesef insan olarak geldiğimiz noktada, kötülüklerin birçoğunu içimizde barındırıyoruz. Fakat yaşadığımız hayat ne kadarını göstermemize müsaade ederse o kadar iyi ya da kötü oluyoruz. Selim taksiye kadar hayatta doğrularıyla rol yapan bir adamken, taksiden sonra yanlışlarıyla gerçek oluyor. Aslında Reha Erdem insanlığın temel ahlaki eksiklerinden birisini Selim karakteriyle yüzümüze vuruyor. Bizi utandırmaktan çekinmeyen film belirli bir noktadan sonra her dakika psikolojik gerilim havasında ilerliyor. Geriliyor, geriyor ve sonunda olması gerektiği gibi sert bir sonla gevşiyor.

Filmde bu kadar gerilmemizin en önemli nedenlerinden birisi içimizde saklı Selim^in, zorlaşan hayat koşullarıyla birlikte bir anda dışarı çıkıp bizi yıkabileceğini açıkça görmemiz sanırım. İnandığımız temizliğimizin bir anda yok olabileceğini anlamak zorluyor bizi, taşıdığımız karakter titriyor. Huzursuzluk ve gerginlik bundan geliyor.

Karakter üzerine yoğunlaşan filmlerde oyunculuğun önemi çok fazla, başta Taner Birsel olmak üzere Bennu Yıldırımlar, Zuhal Gencer ve Engin Alkan gibi isimler gerçekten çok iyi bir performans göstermişler. Annemiz, babamız, patronumuz ya da hayatımızdaki diğer insanlar gibi görünmeyi başarıyorlar, böylece yüzümüzü kızartıyorlar.

Kaç Para Kaç, bana gördüğüm onca insanın yanında her gün baktığım aynayı da anlatmayı başaran ender filmlerden. Kendi kendime yalan söylediğim zamanları bildiğimden ne demek istediğini gayet iyi anlıyorum, hiçbir şeye göre şekillenmemek karakterlerin temel direğidir aslında ve birçoğumuzda o direk ya yamuk ya da hiç yok.

Ve evet “dürüstlük uğraş gerektiriyor”..

Alfonso Cuarón imzalı bu film, hiç de göçmen sorunlarıyla ilgili söz söyleme derdindeymiş gibi görünmediği halde bu konuda Breaking and Entering’den daha fazla kafa yorduğu belli olan bir film.

Yıl 2027. Yer Londra. Kadınlar doğurganlıklarını kaybetmiş. 18 yaşındaki dünyanın en genç insanı öldürülmüş. Umut tükenmiş. Mülteciler kafeslerde tutuluyorlar, herkes birbiriyle savaşıyor, Londra'ya (dünyaya) tam bir kaos hakim. Böyle bir ortamda hamile kalma mucizesini gerçekleştiren bir kadını güvenli bir yer olduğunu sandığımız Human Project’e sağ salim götürme görevi Theo Faron’un (Clive Owen) üstüne kalıyor. Burdan sonra gerilimli bir yol filmi başlıyor.

P D James'in kitabından uyarlanan filmin en önemli eksiği senaryosunun zayıflığı. Ancak filmin o kadar iyi bir görüntü yönetimi var ki senaryosundaki pek çok eksiklik rahatlıkla görmezden gelinebiliyor, aslında uzun planlar ve hareketli kamerayla filmin içinde olduğumuzdan sürüklenip duruyoruz oradan oraya, pek soru sormak aklımıza gelmiyor. Biraz yabancılaşırsak bu planların nasıl çekildiğine hayret ediyoruz. Yönetmen çok iyi bir atmosfer yaratmış gerçekten, film günümüzde geçiyormuş hissi uyandırdığı için daha korkutucu bir hal alıyor bu atmosfer. Bir de çocuksuz bir dünya o kadar ürkütücü ki hiçbir distopik film beni bu kadar korkutmayı başaramamıştı şimdiye kadar.

Oyunculuklara bakalım dersek Clive Owen’ın soğuk ve ciddi halleri karakterine uygun düşmüş, Michael Caine filmin en canlı karakteri. Julianne Moore neredeyse yok zaten. Filmin görüntü yönetmeni Emmanuel Lubezki’yi tebrik etmek gerekli. Senaryoyu unutturacak kadar başarılı bir görüntü yönetimi... Ayrıca gerçekçi bir bilim kurgu filmi çekmeyi başaran yönetmeni de..

Hadi çok önemli konulardan konuşalım hevesindeki filmlerden hoşlanmam pek, hele de bu konuların ağırlığı altında kalıp başka yere dümen kırarak kurtulmaya çalışan filmlerden hiç… Anthony Minghella, Londra'daki göçmen sorunlarıyla ilgili bir film yapmaya çalışırken bir aşk filmi çıkarmış ortaya ki bu aşkın inandırıcı hiçbir yanı yok. Will’in (Jude Law) oradan oraya sürüklenişindeki motivasyonu anlamak mümkün değil, göçmen sorunlarına gelince o sadece aşk hikayemizin bir süsü olmanın ötesine geçemiyor. Juliette Binoche senaryonun imkan verdiği ölçüde inandırıcı kılıyor Amira karakterini, filmin en iyi yanı da onun oyunculuğu zaten. Bir de ara sıra gözüktüğünde filmde biraz kıvılcım çaktıran fahişe Oana rolündeki Vera Farmiga..

Kısaca filmden öğrendiğimiz şeyler; Londra’da iki farklı kesim vardır ve birbirlerinden neredeyse habersiz yaşarlar, bunlar rahat içinde yaşayan Londralılar ve zorluk içinde yaşayan göçmenlerdir. Bu insanların yolu bir hırsızlık olayı sonucunda kesişir ve sürekli soyulan mimarımız Will o dünyaya girip şöyle bir bakar ve anlayamadığımız bir şekilde dürüst bir insan olmaya karar verir ve aşkını geri kazanır. Meğer her şey aşk içinmiş.

Filmde Will’in dilinde metaforlar var sürekli, filmin de metaforik bir anlatımı mı var acaba diye bir an için düşünmek mümkün, ama sonra bu kadarcık çaba bile boşunaymış gibi geliyor. "Duyarsız, bencil İngilizler işte o farklı dünyayla karşılaştıklarında bile kendi hayatlarıyla ilgili bir çıkarımda bulunup onlardan alacaklarını alıp kendi hayatlarına dönüyorlar" demek istemişse de yönetmen diyememiş. Bir eksiklik duygusu bırakıyor film, olmasa da olurmuş hissi. The English Patient de bana göre değildi Cold Mountain de, bu da değilmiş..

Verma ailesnin kızı Aditi'nin Amerika'da mühendislik okuyan beşik kertmesiyle yapılacak düğününü ve öncesindeki üç günü anlatan sımsıcak bir Mira Nair filmi Türkçe adıyla Muson Düğünü. Mira Nair'in Mississippi Masalla ve Vanity Fair'den farklı olarak tamamı Hindistan'da geçen ama Bollywood anlayışından uzak, müzikli ama müzikal olmayan filmi. 2001'de En İyi Yabancı Film Oscar'ına ve Altın Küre'ye aday olmuş, Venedik'te Altın Aslan'ı almış başarısı ödüllerle tescillenmiş bir film. O kadar ki insana Hint sinemasını sevdirip Bollywood'u bile katlanılır hale getiriyor.

Feminist yanı ağır basan bir film The Monsoon Wedding; ama insanı sıkmadan filmden soğutmadan veriyor mesajını. Çünkü filmdeki kadınlar çocuk da kariyer de yapmaya uğraşmayan, Sex and the City kadınları gibi bir yandan hayatımı yaşarım deyip kaybedenler kulübünü kurmayan sıradan hayatın içinden herkesin olabileceği kadınlar. Yüzeyde düğün, masraflar, babaların kız sevgisi, aile ilişkileri, aşklar meşkler varken derinde ataerkil toplum eleştirisinden, kast sistemine, sömürgecilikten, cinsel tacize, yoksulluktan, kimlik sorunlarına kadar her türlü noktaya dokunmadan geçmiyor Nair.

İnsanı kadife çiçeğinin göbeğini yemek zorunda bırakan rengahenk bir filmin nasıl olup da her seyirde ağlattığını anlamak güç. Aditi'nin 28'indeki bekar, yazar olma hedefindeki kuzeni Rai, evin 20'sindeki hizmetçisi Alice ve düğün organizatörü P.K. Dubey insanı en fazla çarpan karakterler, en azından benim için. Bu arada kır saçlı yakışıklı ama şerefsiz aile dostu amcaya küfretmeden durabilirseniz takdir bizden size.

Son olarak filmin müziklerine bakmak lazım. Yukarıda da dediğim gibi müzikal değil ama müzikli bir film bu. Soundtrack'teki isim tanıdık aslında. Little Miss Sunshine desem mesela? Mychael Danna desem? Evet kuvvetli bir referans oldu ben de farkındayım. Ama bu filmin müzikleri bence Little Miss Sunshine'dan bile güzel.

İzleyin bu filmi... Analizleri falan bırakın sırf eğlenmek için, bir de Hintlilerin aslında Türklere ne kadar benzediğini görmek için izleyin

Biterken Dhola ve Dhola çalıyordu...

1991 yapımı Jim Jarmusch filmi.

“Beş şehirde beş taksi, hepsi bir gecede anlatıyor insanın nedenini” bu filmi böyle tanımlayabilirim sanırım, oldum olası sevdiğim diyalog üzerine kurulu filmlerin en güzellerinden. Beş ayrı kısa film^i birleştiren, en az pembe panter tema müziği kadar başarılı bir Night On Earth müziği de var, ve ilk defa bir Jarmusch filminde hareket var!

Winona Ryder^ın, Hollywood^un göbeğinde film yıldızı olma konusunda hiçbir isteği olmayan ve tek hayali tamirci olup bir aile kurmak olan mükemmel bir karakteri canlandırdığı bölüm ile Roberto Benighi^nin tek başına şov yaptığı bölüm gerçekten muhteşemdi. Bir de Armin Mueller-Stahl arada bir oyunculuk dersi verdi, o da epey keyifliydi. Diğer bölümlerse diyaloglardan daha çok hikâyeleri ile etkileyiciydi.

İlk izlediğim Jarmusch filmi Stranger Than Paradise^dır ve ben o zamanlar siyah beyaz^ın sadece siyah olan kısmından zevk almayı öğrenememiş bir insandım. Doğal olarak sıkılmıştım ve o punk adamın böyle sıkıcı filmler yapabilmesine şaşırmıştım. Yıllar devrildi, tekrar izlemedim Stranger Than Paradise^ı ama aklımda birkaç kez tekrar etti, zaten i put a spell on you ile her seferinde o siyah beyaz film beynimde renkleniyordu. Bu tekrarlardan birisinde anladım ki bu film zaten sıkıntının kendisini anlatıyordu ve ben de oltaya düşmüş balıktan farksızdım, zaten sinemaya bakışım da sudan çıkmış balıkla aynıydı.

Orada sıkıntı^yı anlatan Jarmusch, bu filmde de “anlatmanın kendisini” anlatmış, şimdi bunu daha iyi anlıyorum. Boş konuşan, soran cevaplayan, amaçsızca boşalan, kısaca konuşan insanları ve anlatmamız gerektiğini anlatmış.

Bazen canımı sıksa da bu adamın resimleri siyahsa siyahı anlatıyor ve ben durdukları yeri seviyorum..

Little Miss Sunshine, Jonathan Dayton ve Valerie Faris^in 2006 yapımı en iyi film dalında 2007 yılı Oscar adayı olan sevimli filmleri.

Bağımsız sinemanın son zamanlarda ortaya çıkarttığı en güzel eserlerden olan film ilk etapta samimiyeti ve her yerinden belli olan sevimliliği ile etkileyici. Ayrıca filmin önemli başarılarından birisi karakterleri fazla üzerinde durmadan mükemmel derecede anlatabilmesi. Aile içerisindeki hiçbir karakterin detayına inmiyoruz, çünkü ailemiz tek başına başrolü oynuyor, diğer karakterleri incelemek de bütünün içerisindeki küçük parçayı sevecek olan izleyiciye kalıyor. Bu durumda bütün karakterlerimiz aile kadar önemli oluyor, başarıyı bilip ona ulaşamayan Richard^ı, hayatını terk etmiş Frank dayıyı, bu dünyadan gitmeden eksik kalmak istemeyen büyükbabayı seviyoruz. Sheryl ile kontrolü sağlıyor, Olive ile heyecanlanıyor ve Dwayne ile de ergenlik problemlerinin gelişmiş hallerini görüyoruz, kısaca bir ailede olabilecek basit şeylerin hepsini bir yolculukla izliyoruz.

Ayrıca film, üzerine yapıştırılan komedi etiketini de hak edecek süper esprilerle ve sahnelerle dolu, özellikle birkaç gün önce intihar etmiş olan bir insanın saçma salak bir yarışmaya yetişmek için araba kapısını devirip attığı o muhteşem depar sahnesinde gözümden yaş getirtmeyi başardılar. Ufacık çocukların kadınlaştırılmasıyla ilgili ince bir ayarı da bulunduran film tarihi bir kapanışla salondan gülerek çıkmanızı sağlıyor.

Son zamanlarda artan “filmim küçük ve sevimli olsun da ne anlattığımın pek önemi yok” sinemasından biraz farklı, ne anlattığını iyi bilen ve bunu iyi aktaran bir film Little Miss Sunshine, vakti olmayan vakit yaratıp izlesin, pişman olmayacaktır.

Şahsi blogum dışındaki bir alanda yorumlar haricinde ilk blogpostum diyebilirim. Bu yüzden biraz heyecanlıyım.
Bana bu imkanı tanıdığı için Sayın Haavi’ye ayrıca teşekkür ederim.
“Ben işin tekniğinden anlamam ama” dedim; “Olsun, hissettiklerini yazarsın” dedi.
Ben de son zamanlarda bana en çok şey hissettiren filme dair yazmaya karar verdim ilk yazımı...

Konumuz Wolfgang Becker’in 2003 yapımı filmi Good bye Lenin! Gösterime girdiğinde Almanya’da 6 Fransa’da 1 milyon kişi tarafından izlenen; Türkiye’de maalesef az sayıdaki küçük alternatif sinemada gösterilse de Internet ve kayıt teknolojilerinin nimetlerinden faydalanan bir kitle arasında hızlıca yayılıp kendi çapında efsaneleşebilmiş bir başyapıt bence bu film. Hatta abartıp desem ki Fatih Akın’ın Im Juli’sini Alman filmi saymazsak, ki Cannes’da aldığı ödülü Türk sinemasına adadığına göre kendisi de koymamaktadır filmlerini bu kategoriye, Good bye Lenin! bugüne kadar en hissederek izlediğim Alman filmidir (bu arada buradan Tom Tykwer’e sonsuz saygılarımla başka bir yazıya da çengel atmak isterim).

Konusunu bilmeyen yok gibi artık: 1978 yazında o zamanın Doğu Almanya’sında, yani Demokratik Alman Cumhuriyeti’nde başlayan hikayemizde genç Alex’in sosyalizme yürekten bağlı annesi 1989 sonbaharında komaya girer. Kendisi komadayken ülkede yaşanan apansız değişiklikler sonucu Doğu koşa koşa Batı’yla kucaklaşmaya gider, ülke bir anda Burger King’den Coca Cola’ya kadar kafamızda sermaye stereotipiyle eşleştirdiğimiz her türlü tüketim ürününün istilasına uğrar. Artık turşu kavanozlarının üzerinde DDR yazmaz da Kühne yazar. Alex de babası kendilerini Batı’ya gitmek için terk ettiğinde geride kalan tek ailesi, çok sevdiği annesinin komadan çıktığında bu manzarayla karşılaşırsa yüreğinin dayanmayacağını düşündüğünden bu durumu ona fark ettirmemek için türlü kumpaslar kurar; reçellerden TV yayınlarına kadar her şeyi kontrol etmeye çalışır ama... nereye kadar?

Spoiler’dan hallice bu özetin akabinde demek lazım ki Good bye Lenin!’i izlerken alt üst oldum ben; gülsem mi ağlasam mı bilemedim. Filmi birden fazla kez birden fazla gözle izledim. Her seferinde ayrı başarılı buldum, her seferinde ayrı çarptı beni. İlk seferinde sadece ve sadece güzel bir film izlemek isteyen sıradan bir seyirci olarak izledim. Yönetmenin, oğulun anne sevgisini ifadesi büyüledi beni. Herkes kendi annesini en çok sevdiğini düşünür ya; ben Alex’ten daha hayırlı evlat olmadığına karar verdim.

İkincisinde siyaset bilimci kimliğimle, politik analizleri önemseyerek izledim. Son yıllarda izlediğim en derdini göze sokmadan anlatabilen politik film olduğuna karar verdim. Hotel Rwanda’nın tek taraflı bakışını, Munich’in propagandanın ötesine geçemeyen gerçekleri bile önemsemeyen sözde nesnelliğini, Syriana’nın zoraki karışıklığını... hiçbirini görmedim bu filmde. Hatta daha sonra okuduğum bir yorumda yönetmen duvarın (Berlin Duvarı) üzerinden anlatıyor hikayesini dendiğinde “Hah” dedim “işte benim yaşadığım hissiyat da bu”. Sosyalist rejimin baskıcılığından da, kapitalizmin insanı insanlıktan çıkarıp gününü sürekli “Burger King’i seçtiğiniz için teşekkür eder, yine bekleriz” cümlesini kuran bir makineye çevirmesinden de aynı oranda nefret ettim. (çocukluğunuzdan beri görmediğiniz, sizi terk eden babanızı görüp sadece ve sadece bu cümleyi kurduğunuzu düşünsenize...)

Son olarak da sinema gözümle izledim: eleştirilecek yanları yok değildi filmin. Stereotiplerin üzerine gittiği doğruydu, hatta anlatmak istediğini karikatürleştirdiği bile söylenebilirdi. Ama yine de çok çok çok iyiydi. Kubrick ve Fellini göndermeleri, helikopterle taşınan Lenin heykeli, Alex’in çocukluk idolü kozmonot adam, “Coca Cola bir komünist içeceğidir” ve benim için en etkileyici sahne: “kırk yıldır o sizin de paranızdı”. Filmle ilgili herşeyi unutsam da elinde bir tomar kağıt parçasıyla Alex gözümün önünden gitmeyecek gibi. Kim bilir daha ne diyaloglar vardı aşık olunacak, ama sizin de Almancanız benimki gibi pek kuvvetli değilse eğer altyazının azizliğine uğramak mümkün olabiliyor.

Bu arada kurgu ne kadar iyi olursa olsun oyunculukları da göz ardı etmemek lazım; falsosuzdular bana göre. Lakin filmin bu kadar etkili olmasının üçte bir mimarı yönetmen üçte bir mimarı da oyuncularsa geriye kalan üçte bir tartışmasız müziklerindir. Ülkede sosyalizmin sonunu annenin ölümüyle paralel anlatmayı bu kadar iyi beceren bir sonlar filminde filmin yapmak istediği işi Yann Tiersen’in notaları kadar iyi yapabilecek bir müzik olamazdı diye düşünüyorum. Kendisini seven vardır sevmeyen vardır, müziğine “bu da müzik mi?” diyen vardır. Ama bence Tiersen, ki her durumda hastasıyız ailecek, bu filmin albümü için kendini aşmıştır. Le Fabuleux Destin d’Amelie Poulain’den de, C’etait Ici’den de, Les Retrouvailles’den de iyidir Good bye Lenin!

Son söz: izlemeyenin izlemesi şart olan herşeyiyle tamamına ermiş bir film Good bye Lenin! İzleyelim, izlemeyenlere izletelim...

Biterken Summer 78 çalıyordu...

“Pazartesi
Neden bu kadar aptalım? Neden Elin’i seviyorum?
Onu seviyorum ve ondan nefret ediyorum.
Ölene kadar seveceğim ama kimse beni onun kadar incitmedi.”

Yukarıda yazılan şey bildiğiniz gibi ilişkilerin ve hayatın temel gerçeklerinden birisi, en çok sevdiğiniz sizi en çok üzebilecek olandır. Peki bu yukarıdaki sözler, cinsiyet bağımsız okunsa da aynı anlamlara gelmiyor mu? Bunu bir kadının başka bir kadına ya da bir erkeğin diğerine yazması ne derece önemli, insanız ve aynı kapılara çıkıyoruz her zaman. Özgür olduğumuzu düşündüğümüzde bile toplumun sınırlarıyla çevrili bir parkta koşuyoruz sadece.

Fucking Åmål, 1998 tarihli bir Lukas Moodysson filmi. İsveç^in küçük ve sıkıcı kasabalarından birisinde yaşayan Elin ve Agnes isimli iki kız^ın cinselliği tanıması ve topluma ters gelen şekilde kendi gerçeklerini yaşaması üzerinedir. Elin, hayatın hiçbir özel ya da güzel yanını kendisine sunmadığını anlayıp “değişik” olmak arzusuyla yanıp tutuşan bir kız olsa da Agnes, herkese farklı ve garip gelen şeyin doğal halidir. Aslında Agnes^in annesin oğluna lezbiyenliği açıklarken “bunda kötü bir şey yok” dedikten sonra kızı için endişelenmesinde saklı olan öz^ü yakalayabiliriz. Her şey hakkında atıp tutuyoruz, özgürlüklere, düşüncelere, tercihlere önem veren güzel insanlarız değil mi? Peki ya bunlar yanımıza geldiğinde, yakınlarımız “diğerlerine farklı geleni” seçtiklerinde hala aynı güzel insan olabiliyor muyuz?

Bilmiyorum, ama Lukas burada bir çok insanın aslında iyi olmadığını anlatmış, her zamanki gibi de bunu çok iyi aktarmış.. Dünyada kokmuş ne kadar düşünce, kokuşmuş ne kadar insan varsa bunların filmini Moodysson çeksin istiyorum, bana herkesten daha dürüst geliyor..

Buradan Lilja 4-Ever^a atlayabilirsiniz..